Threats to Indigenous Tribal Peoples in Brazil during the Reign of Jair Bolsonaro and Ways to Combat Them

Malak Jafarli

Metafizika 7 (3):175-188 (2024)

Cite

APA:	Jafarli, M. [2024]. Threats to Indigenous Tribal Peoples in Brazil during the Reign of Jair Bolsonaro and Ways to Combat Them. Metafizika journal, 7(3), pp.175-188. https://doi.org/10.33864/2617-751X.2024.v7.i3.175-188

Abstract

Brazil is a geographically large country with a significant indigenous population. Although these tribes strive to maintain their traditional way of life, they have undergone cultural changes over time due to interactions with the modern world. In recent years, especially in the Amazon rainforest, indigenous tribes have been forced to contend with deforestation and environmental threats. Consequently, preserving indigenous peoples and their cultural heritage has become an urgent task in the context of our multicultural world. The Amazon rainforest is crucial for global biodiversity. However, under former President Jair Bolsonaro, deforestation accelerated, leading to the destruction of natural habitats for indigenous peoples and complicating efforts to combat climate change. As a result, Brazil’s indigenous peoples faced serious threats to their land rights, cultural heritage, and shared habitat during his administration. Attacks on indigenous lands caused not only physical damage but also cultural and linguistic harm. Local communities struggled to maintain their traditional way of life and pass on their language and culture to future generations. Environmental groups, human rights activists, and other countries criticized Brazil’s policies and practices on this issue, demanding change. The article highlights the main reasons behind the threats faced by the local population during J. Bolsonaro's presidency. To preserve their existence, solutions such as raising public awareness within civil society, securing national and international support, revitalizing the economy, monitoring to stop encroachment on local lands, and further strengthening environmental protection were considered.

Keywords

Brazil, indigenous peoples, cultural heritage, Yanomami tribe, international law, Jair Bolsonaro, Бразилия, коренные народы, культурное наследие, племя Яномами, международное право, Жаир Болсонару, Braziliya, yerli xalqlar, mədəni irs, Yanomami qəbiləsi, beynəlxalq hüquq, Jair Bolsonaro.

References

1. Banning-Lover, R. (2017). How to stop deforestation: ‘Indigenous people are the best park rangers’. The Guardian. https://www.theguardian.com/global-development-professionals-network/2017/apr/04/how-to-stop-deforestation-indigenous-people-are-the-best-park-rangers (in English)
2. Buchholz, K. (2022). Where the world's indigenous people live? Statista. https://www.statista.com/chart/18981/countries-with-the-largest-share-of-indigenous-people/ (in English)
3. Brazil: Youth unemployment rate from 2004 to 2023. (n.d.). Statista. https://www.statista.com/statistics/811696/youth-unemployment-rate-in-brazil/ (in English)
4. Canineu, M., & Carvalho, A. (2020). Bolsonaro's plan to legalize crimes against indigenous peoples. Human Rights Watch. https://www.hrw.org/news/2020/03/01/bolsonaros-plan-legalize-crimes-against-indigenous-peoples (in English)
5. C169 - Indigenous and Tribal Peoples Convention, 1989 (No. 169). (n.d.). International Labour Organization. https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:55:0::NO::P55_TYPE,P55_LANG,P55_DOCUMENT,P55_NODE:REV,en,C169,/Document (in English)
6. Funai - National Indian Foundation (Brazil). (n.d.). Survival International. https://www.survivalinternational.org/about/funai(in English)
7. Gasimova, N. (2022). Multiculturalism as the main philosophical concept in the social development of modern society. Metafizika, 5(4), 77-87. https://metafizikajurnali.az/storage/images/site/files/Metafizika-20/Metafizika.Vol.5%2CNo.4%2CSerial.20%2Cpp.77-87.pdf (in English)
8. Gene, F. (2014). 4 ways to boost Brazil’s growth. World Economic Forum. https://www.weforum.org/agenda/2014/08/brazil-rousseff-acquired-rights-reform/ (in English)
9. General Characteristics of the Indian Population: Results of the Universe, Brazil. (n.d.). IBGE. https://www.ibge.gov.br/en/statistics/social/population/18391-2010-population-census.html?edicao=19316&t=resultados (in English)
10. Gonzalez, E., Leme, L. (2019). Tracking the First 100 Days of Brazilian President Jair Bolsonaro. https://www.as-coa.org/articles/tracking-first-100-days-brazilian-president-jair-bolsonaro (in English)
11. Indigenous World 2019: Brazil. (n.d.). IWGIA. https://www.iwgia.org/en/brazil/3391-iw2019-brazil (in English)
12. Phillips, D. (2020). 'Genocide' fears for isolated tribes as ex-missionary named to head Brazil agency. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2020/feb/05/brazil-indigenous-tribes-missionary-agency-ricardo-lopes-dias-christianity-disease (in English)
13. Sims, S. (2019). Here’s how Jair Bolsonaro wants to transform Brazil. The Atlantic. https://www.theatlantic.com/international/archive/2019/01/heres-how-jair-bolsonaro-wants-to-transform-brazil/580207/ (in English)
14. Torres, M., & Branford, S. (2020). Brazil opens 38,000 square miles of indigenous lands to outsiders. Mongabay. https://news.mongabay.com/2020/05/brazil-opens-38000-square-miles-of-indigenous-lands-to-outsiders/ (in English)
15. Vega, C., Orellana, J., Oliveira, M., Hacon, S., & Basta, P. (2018). Human mercury exposure in Yanomami indigenous villages from the Brazilian Amazon. International Journal of Environmental Research and Public Health, 15(6), 1051. https://www.mdpi.com/1660-4601/15/6/1051 (in English)
16. Watson, K. (2018). Jair Bolsonaro: Who supports Brazil's new president? BBC. https://www.bbc.com/news/world-latin-america-45979682 (in English)
17. Young, H. (2016). Nine ways to support the rights of indigenous people. The Guardian. https://www.theguardian.com/global-development-professionals-network/2016/apr/01/nine-ways-to-support-the-rights-of-indigenous-people (in English)
18. Normative Instruction No. 40, of May 22, 2020. (n.d.). Government of Brazil. https://www.gov.br/compras/pt-br/acesso-a-informacao/legislacao/instrucoes-normativas/instrucao-normativa-no-40-de-22-de-maio-de-2020 (in Portuguese)
19. Gold loot The last tribe of the Amazon is under threat. (n.d.). Yenidonem. https://www.yenidonem.com.tr/yasam/altin-talani-amazon-un-son-kabilesi-tehdit-altinda-89881 (in Turkish)

“Metafizika” Journal AcademyGate Publishing
Vol 7, issue 3, serial 27, 2024. pp.175-188 p-ISSN 2616-6879; e-ISSN 2617-751X

175

UDC: 327.
LBC: 66.4
MJ № 229

10.33864/2617-751X.2024.v7.i3.175-188
Threats to Indigenous Tribal Peoples in Brazil during the Reign of

Jair Bolsonaro and Ways to Combat Them
Malak Jafarli

Abstract. Brazil is a geographically large country with a significant indigenous
population. Although these tribes strive to maintain their traditional way of life, they have
undergone cultural changes over time due to interactions with the modern world. In recent
years, especially in the Amazon rainforest, indigenous tribes have been forced to contend
with deforestation and environmental threats. Consequently, preserving indigenous peoples
and their cultural heritage has become an urgent task in the context of our multicultural
world. The Amazon rainforest is crucial for global biodiversity. However, under former
President Jair Bolsonaro, deforestation accelerated, leading to the destruction of natural
habitats for indigenous peoples and complicating efforts to combat climate change. As a
result, Brazil’s indigenous peoples faced serious threats to their land rights, cultural heritage,
and shared habitat during his administration. Attacks on indigenous lands caused not only
physical damage but also cultural and linguistic harm. Local communities struggled to
maintain their traditional way of life and pass on their language and culture to future
generations. Environmental groups, human rights activists, and other countries criticized
Brazil’s policies and practices on this issue, demanding change. The article highlights the
main reasons behind the threats faced by the local population during J. Bolsonaro's
presidency. To preserve their existence, solutions such as raising public awareness within
civil society, securing national and international support, revitalizing the economy,
monitoring to stop encroachment on local lands, and further strengthening environmental
protection were considered.

Keywords: Brazil, indigenous peoples, cultural heritage, Yanomami tribe, international
law, Jair Bolsonaro.

 PhD student on "International relations" of Azerbaijan Tourism and Management University,
Lecturer at the Department of “Social Sciences”, Azerbaijan University of Architecture and Construction; Baku,
Azerbaijan
E-mail: rzaeva.m15@gmail.com
https://orcid.org/0000-0002-7232-8465
To cite this article: Jafarli, M. [2024]. Threats to Indigenous Tribal Peoples in Brazil during the Reign of Jair
Bolsonaro and Ways to Combat Them. “Metafizika” journal, 7(3), pp.175-188.
https://doi.org/10.33864/2617-751X.2024.v7.i3.175-188

Article history:
Received: 15.04.2024
Accepted: 29.07.2024

“Metafizika” Journal AcademyGate Publishing
Vol 7, issue 3, serial 27, 2024. pp.175-188 p-ISSN 2616-6879; e-ISSN 2617-751X

176

УДК: 327.
ББК: 66.4
MJ № 229

10.33864/2617-751X.2024.v7.i3.175-188
Угрозы коренным племенным народам в Бразилии во время

правления Жаира Болсонару и способы борьбы с ними
Малак Джафарли

Абстракт. Бразилия - географически большая страна, где проживает большое
количество коренных народов. Хотя эти племена стараются сохранить свой
традиционный образ жизни, со временем они претерпели культурные изменения по
мере взаимодействия с современным миром. Однако в последние годы, особенно
коренные племена, живущие в лесах Амазонки, были вынуждены бороться с вырубкой
лесов и экологическими угрозами. Поэтому сохранение коренных народов и их
культурного наследия является одной из актуальных задач на фоне мультикультурного
мира современности. Тропические леса Амазонки имеют огромное значение для
биоразнообразия во всем мире. Однако при бывшем президенте Жаире Болсонару
вырубка лесов ускорилась, что привело к разрушению естественной среды обитания
коренных народов, а также к трудностям в борьбе с изменением климата. В результате
при бывшем президенте коренные народы Бразилии столкнулись с серьезными
угрозами своим земельным правам, культурному наследию и общей среде обитания.
Нападения на земли коренных народов нанесли не только физический, но и
культурный и языковой ущерб. Местные сообщества изо всех сил пытались сохранить
свой традиционный образ жизни и передать свой язык и культуру будущим
поколениям. Экологические организации, правозащитники и другие страны
раскритиковали политику и практику Бразилии в этом вопросе и потребовали перемен.
В статье раскрыты основные причины угроз в адрес местного населения во время
правления Ж.Болсонару. Чтобы сохранить их существование, были рассмотрены такие
решения, как повышение осведомленности общественности в гражданском обществе
при национальной и международной поддержке, оживление экономики,
осуществление мониторинга для прекращения посягательства на местные земли и
дальнейшее усиление защиты окружающей среды.

Ключевые слова: Бразилия, коренные народы, культурное наследие, племя
Яномами, международное право, Жаир Болсонару

 Докторант по специальности «Международные отношения» Азербайджанского университета туризма и
менеджмента,
Преподаватель кафедры «Общественные науки» Азербайджанского Университета Архитектуры и
Строительства; Баку, Азербайджан
E-mail: rzaeva.m15@gmail.com
https://orcid.org/0000-0002-7232-8465
Цитировать статью: Джафарли, М. [2024]. Угрозы коренным племенным народам в Бразилии во время
правления Жаира Болсонару и способы борьбы с ними. Журнал «Metafizika», 7(3), с.175-188.
https://doi.org/10.33864/2617-751X.2024.v7.i3.175-188

История статьи:
Статья поступила в редакцию: 15.04.2024

Отправлена на доработку: 20.05.2024
Принята для печати: 29.07.2024

“Metafizika” Journal AcademyGate Publishing
Vol 7, issue 3, serial 27, 2024. pp.175-188 p-ISSN 2616-6879; e-ISSN 2617-751X

177

UOT: 327.
KBT: 66.4
MJ № 229

10.33864/2617-751X.2024.v7.i3.175-188
Jair Bolsonaronun hakimiyyəti dövründə Braziliyada yerli qəbilə

xalqlarına qarşı olan təhdidlər və onlarla mübarizə yolları
Mələk Cəfərli

Abstrakt. Braziliya coğrafi cəhətdən böyük bir ölkə olub, çoxlu sayda yerli xalqlara ev
sahibliyi edir. Bu qəbilələr ənənəvi həyat tərzini qoruyub saxlamağa çalışsalar da, müasir
dünya ilə qarşılıqlı əlaqədə olaraq, zamanla mədəni dəyişikliklər yaşamışlar. Ancaq son
illərdə, xüsusilə, Amazon meşələrində yaşayan yerli qəbilələr meşələrin qırılması və ekoloji
təhlükələrlə mübarizə aparmağa məcbur olmuşlar. Buna görə də yerli xalqlar və onların
mədəni irsinin qorunub saxlanması dövrün multikultural dünya fonunda aktual
məsələlərdəndir. Amazon tropik meşələri bütün dünyada biomüxtəliflik baxımından böyük
əhəmiyyət kəsb edir. Bununla belə, sabiq prezident Jair Bolsonaro dövründə meşələrin məhv
edilməsi sürətlənmiş və bu vəziyyət yerli xalqların təbii yaşayış yerlərinin məhvinə, eləcə də,
iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə çətinliklərə səbəb olmuşdur. Nəticədə, keçmiş prezidentin
dövründə Braziliyadakı yerli xalqlar torpaq hüquqları, mədəni irs və ümumi yaşayış yerləri
üçün böyük təhlükələrlə üzləşmişlər. Yerli xalqların torpaqlarına hücumlar təkcə fiziki deyil,
həm də mədəni və dil itkilərinə səbəb olmuşdur. Yerli icmalar ənənəvi həyat tərzini
qorumaq, dil və mədəniyyətlərini gələcək nəsillərə ötürmək üçün mübarizə aparmışlar. Ətraf
mühit təşkilatları, insan haqları müdafiəçiləri və digər dövlətlər Braziliyanın bu məsələ ilə
bağlı siyasətini və praktikasını tənqid edərək, dəyişikliklər tələb etmişdir. Məqalədə
J.Bolsonaro dövründə yerli xalqlara qarşı olan təhdidlərin əsas səbəbləri ətraflı araşdırılmış
və onların mövcudluğunun saxlanılması naminə milli və beynəlxalq dəstək almaqla vətəndaş
cəmiyyətində ictimai şüurun inkişaf etdirilməsi; iqtisadiyyatın dirçəldilməsi; yerli torpaqların
istilasını dayandırmaq üçün monitorinqin həyata keçirilməsi və ətraf mühitin qorunmasının
daha da gücləndirilməsi kimi həll alternativləri nəzərdən keçirilmişdir.

Açar sözlər: Braziliya, yerli xalqlar, mədəni irs, Yanomami qəbiləsi, beynəlxalq hüquq,
Jair Bolsonaro

 Azərbaycan Turizm və Menecment Universitetinin “Beynəlxalq münasibətlər” üzrə doktorantı,
Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universitetinin “İctimai fənlər” kafedrasının müəllimi; Bakı, Azərbaycan
E-mail: rzaeva.m15@gmail.com
https://orcid.org/0000-0002-7232-8465
Məqaləyə istinad: Cəfərli, M. [2024] Jair Bolsonaronun hakimiyyəti dövründə Braziliyada yerli qəbilə xalqlarına
qarşı olan təhdidlər və onlarla mübarizə yolları. “Metafizika” jurnalı, 7(3), səh.175-188.
https://doi.org/10.33864/2617-751X.2024.v7.i3.175-188

Məqalənin tarixçəsi:
Məqalə redaksiyaya daxil olmuşdur: 15.04.2024

Təkrar işlənməyə göndərilmişdir: 20.05.2024
Çapa qəbul edilmişdir: 29.07.2024

Malak Jafarli
Threats to indigenous tribal peoples in Brazil during the reign of Jair Bolsonaro and ways to combat them

178

1.Giriş
Braziliya mənsub olduğu xalqlar baxımından zəngin bir ölkədir. Lakin,

bəzi yerli qəbilələr və onların yaşadığı ərazilər, tarix boyu müxtəlif
təhdidlərlə üzləşmişdir. Son illərdə isə, xüsusilə, Jair Bolsonaro hökuməti
zamanında, bu təhdidlər daha da artmışdır. J.Bolsonaro 2019-cu ildən 2022-ci
ilin 31 dekabr tarixinə qədər Braziliya prezidenti olub və mühafizəkar siyasi
xadim kimi tanınıb. Seçilməzdən əvvəl o, daha çox sağçı baxışları ilə
tanınırdı və xüsusilə təhlükəsizlik, iqtisadiyyat və ətraf mühit kimi
məsələlərlə bağlı siyasətləri ilə seçilirdi. Lakin Bolsonaronun yerli xalqlarla
münasibəti mübahisəlidir. Bolsonaronun yerli xalqlara qarşı siyasəti onların
torpaqlarını və hüquqlarını təhlükə altında qoymuşdur.

Dünyada Yerli xalqlar üzrə Beynəlxalq İşçi Qrupunun (IWGIA) 2022-ci
ildə yaydığı hesabata əsasən, dünyada 5000-ə yaxın fərqli mədəniyyəti təmsil
edən təxminən 476 milyon yerli xalq yaşayır [Buchholz, 2022, s.1]. 1989-cu
ildə qəbul edilmiş Beynəlxalq Əmək Təşkilatının (ILO) 169 nömrəli
konvensiyası ilə yerli qəbilə və xalqların hüquqları qorunur. Yerli xalqların
hüquqları son 20 il ərzində getdikcə daha çox beynəlxalq sənədlər, eləcə də,
mexanizmlər vasitəsilə tanınmışdır. Bunlara daxildir: 2007-ci il Yerli
xalqların hüquqları haqqında BMT Bəyannaməsi (UNDRIP); 2016-cı il Yerli
xalqların hüquqları haqqında Amerika Bəyannaməsi; Birləşmiş Millətlərin
Yerli məsələlər üzrə Daimi forumun yaradılması (UNPFII), Yerli Xalqların
Hüquqları üzrə Ekspert Mexanizmi (EMRIP) və Yerli xalqların hüquqları ilə
bağlı BMT-nin Xüsusi Məruzəçisi (UNSR).

Yerli xalqlara 90 ölkə ev sahibliyi edir, bunlardan biri də Braziliya
Federativ Respublikasıdır. 2010-cu il, Braziliya Coğrafiya və Statistika
İnstitutunun siyahıya alınmasına istinadən, Braziliyanın yerli əhalisinin sayı
274 dildə danışan 305 etnik qrupu təşkil edən 896,900 nəfərdir. Braziliya
ərazisinin 12,5%-ni (106,7 milyon hektar) yerli topraqlar təşkil edir və
517,400 (ümumi miqdarın 57,75-i) yerli xalq bu ərazilərdə yaşayır. 25,700
nəfər əhalisi olan ən böyük yerli torpaq ərazisi, Amazonas və Rorayma
ştatlarında Yanomami ərazisidir [9].

Qeyd etmək lazımdır ki, Braziliyada yerli xalqların hüquqları ilk olaraq
1988-ci il Konstitusiyasına (başlıq VIII - fəsil VIII – maddə 231 və 232)
əsasən qorunur. 1988-ci il Konstitusiyası yerli xalqları torpağın ilk və təbii
sahibləri kimi tanıyır və onların torpaq hüquqlarına zəmanət verir, eləcə də,
Federal Hökumətin yerli xalqların ictimai təşkilatına, dillərinə, inanclarına və
adət-ənənələrinə hörmət etməsini təmin edir. 2002-ci ildə isə Braziliya
Beynəlxalq Əmək Təşkilatının (İLO) 169 nömrəli konvensiyasına
qoşulmuşdur [C169 - Indigenous and Tribal Peoples Convention, 1989].

“Metafizika” Journal
2024, vol 7, issue 3, serial 27, pp.175-188

179

Beynəlxalq hüquqda, həmçinin, beynəlxalq sənədlər və ölkənin öz
konstitusiyasında təsbit edilmiş maddələrlə yerli xalqların hüquqlarının
tanınmasına baxmayaraq, təəssüf ki, buna lazımi səviyyədə hörmət edilmir.
Xüsusilə, Braziliyadakı siyasi-iqtisadi qarışıqlıq şəraitində, sabiq prezident,
sağçı lider J.Bolsonaronun dövründə Braziliyanın Amazon cəngəlliklərində
yaşayan yerli xalqlar torpaqlarını istifadə və idarə etmək hüquqlarına olan
təhdidlərlə mübarizə aparmalı olmuşlar. Yerli xalqlar Braziliyada, eləcə də,
Amerikanın hər yerində həm dövlət, həm də özəl sektor tərəfindən uzun
müddət risk və təzyiq altında qalmışdır. Ancaq son illərdə vəziyyətin
getdikcə pisləşməsinə dair konkret göstəricilər var.

Belə ki, Amazon cəngəlliyinin mərkəzində yerləşən, yuxarıda da adı
çəkilən Yanomami ərazisində son beş ildə qanunsuz qızıl hasilatı kəskin
şəkildə artmışdır. Bu səbəbdən bölgədə meşələr məhv olur, yanğınlar baş
verir, çaylar zəhərlənir və ora gələn mədəncilərin özləri ilə gətirdikləri
epidemiyalar qəbilədə yayılır, yerli sakinləri ölüm təhlükəsi ilə qarşılaşır.
Yerli qəbilə xalqları bir növ etnosidlə üz-üzə qalmışdır. Yerli xalqları
qorumaq - oksigen zənginliyinə görə dünyanın “ağ ciyəri” sayılan Amazonu
qorumaq qədər mühümdür. Çünki məhz yerli xalqlar meşələrin necə qeydinə
qalmalı olduqlarını bilir.

Bundan əlavə, yerli xalqların torpaq hüquqlarının və mədəni irsinin
qorunub saxlanılması yeni dünya reallığıdır. Çünki müasir dünyanın inkişaf
etmiş ölkələrində etnik qrupların və milli azlıqların polietnik təkamülünə
fəlsəfi baxış və onun multikultural, həmçinin tolerant ənənələri, milli, irqi,
etnik, dini müxtəlifliyinin bütün formalarının qloballaşma prosesi fonunda
beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində subyektiv təfsiri hazırda çox aktual
və dünya praktikasında işlək platforma kimi həyata keçməsi əhəmiyyətlidir.
Yerli xalqların və milli azlıqların mədəni hüquqlarının pozulmasının
cəmiyyətdə gələcəkdə baş verə biləcək münaqişələrə yol aça bilməsi fonunda
təhlükəli nəticələri və onun müasir siyasi reallıqlar kontekstində həyata
keçirilməsinin elmi-fəlsəfi nəzəriyyəsinin hazırlanması və onun ictimai-siyasi
fikirdə təşəkkülü formaları açıqlanmışdır. Beynəlxalq siyasi və mədəni
təşkilatların qarşıya qoyduqları məqsəd və vəzifələrinə uyğun olaraq
müəyyən ölkə ərazisində yerli xalqlar və etnik azlıqların nümayəndələri
dövlət səviyyəsində öz milli və sosial kimliklərinə qovuşmaq və inkişaf
etdirmək üçün mədəni hüquqlarından tam olaraq istifadə edə bilərlər.
[Gasimova, 2022, s.81-82]
2.Yerli xalqların üzləşdiyi problemlər və səbəbləri

Cənubi Amerikada yaşayan, dünyanın qalan hissəsindən təcrid olunmuş ən
böyük qəbilələrdən biri Yanomami-dir. 26.700 nəfərdən çox insanın yaşadığı
meşə ərazisinin altında qızıl da daxil olmaqla bir çox qiymətli mədənlər

Malak Jafarli
Threats to indigenous tribal peoples in Brazil during the reign of Jair Bolsonaro and ways to combat them

180

mövcuddur. Sağçı J.Bolsonaronun dövlət başçısı seçilməsi ilə bu ərazidəki
qeyri-qanuni mədəncilik işlərini daha da artırdı. Çünki hələ prezident
seçilməmişdən öncə, J.Bolsonaro, Amazon mədənlərini işlətməyə açaraq
ölkədə iqtisadiyyatı canlandıracağına dair vədlər vermişdir və bu, qızıl
axtarışında olan qaçaq mədənciləri daha da cəsarətləndirdi. Fasiləsiz şəkildə
təxminən 20.000 qaçaq mədənci Amazonun düz mərkəzində qazıntı işləri
aparmışdır. Qeyri-qanuni şəkildə mədəncilik ilə məşğul olan şəxslərin
səpələnmiş fəaliyyəti yerli xalqların yaşayış yerlərini dağıdır, Yanomami
sakinlərini məhv edir. Qum daşından qızılları təmizləmək üçün civədən
istifadə olunur və bu civə çaylara axaraq balıqları zəhərləyir. Bu balıqlarla
qidalanan yerli sakinlərdə çox ciddi sağlamlıq problemləri yaranır.

Beynəlxalq Ətraf Mühit Tədqiqatları və İctimai Səhiyyə jurnalının
(MDPI) 2018-ci ildə yayımladığı araşdırmaya əsasən, Yanomami qəbiləsində
yaşayan insanların 92%-nin daxili orqanlarına zərər verən və uşaqlarda
inkişaf pozuntularına səbəb olan civə zəhərlənməsinə məruz qaldığı bildirilir
[Vega; Orellana; Oliveira; Hacon; Basta, 2018, s.3]. Bununla yanaşı, qəbilə
ərazisində qızıl mədəncilərinin özləri ilə gətirdikləri epidemiyaların (qızılca,
malyariya və s.) sürətlə yayılmasına və buna müvaqiməti olmayan yerli
sakinlərin məhvinə gətirib çıxarır. Hər şey tək bununla kifayətlənmir. Yerli
qəbilə üzvləri dəfələrlə ox-yay tədarükü görüb, mədən işçilərinə qarşı savaş
çıxartmışdır. Bu da illərdir sülh içində yaşayan cəmiyyətin bir anda silahlı
qarşıdurmaya girməsinə səbəb olur. Bunu da qeyd etmək lazımdır ki, mədən
işçiləri yerlilərin topraqlarına özləri ilə bərabər işlənmiş qida, alkoqol,
narkotik vasitələr gətirir, yerli sakinlərin yemə-içmə vərdişlərinin, həyat
tərzinin dəyişib, pisləşməsinə səbəb olurlar. Məhz buna görə də ruhsal və
bədənsəl olaraq yerli üzvlər xəstə düşür, indi 100 qram qızıl tapan hər üzv
bunu gedib alkoqola xərcləyir.

Hökumət məlumatlarında, Braziliyanın ən şimal hissəsində yerləşən
Rorayma əyalətində ən çox ixrac edilən mallar içərində qızılın olduğu
bildirilir. Lakin bölgədə mədənciliyə aid heç bir rəsmi qeydiyyatda olan
fəaliyyət yoxdur. Bütün qızıl çıxarma fəaliyyəti Yanomami kimi yerli
qəbilələrin yaşadığı torpaqlarda həyata keçirilir. Ən çox Hindistana
göndərilən qızılın ixracatı, rəsmi statistikalara əsasən, 2018-ci ildə 38 kilo
olduğu halda, 2019-cu ildə artıq 486 kiloya qalxmışdır. [19] Mədən
işçilərinin, əslində, bu ərazilərə axının əsas səbəbi kimi sabiq prezident
J.Bolsonaronun siyasət kursu, bununla yanaşı, ölkədə son dövrlərdə
iqtisadiyyatın tənəzzülə uğraması, işsizliyin hökm sürməsində görülür.
Xüsusilə, 2020-ci ildə ən pik həddə çataraq 30.22% təşkil etmişdir. [3]
[Brazil: Youth unemployment rate from 2004 to 2023]
3.Jair Bolsonaronun siyasət kursu

“Metafizika” Journal
2024, vol 7, issue 3, serial 27, pp.175-188

181

Braziliya qanunlarına görə, yerli torpaqlarda mədən fəaliyyəti ilə məşğul
olmaq qadağandır. Lakin buna baxmayaraq qeyri-qanuni yollarla qızıl
axtarışında olanların fəaliyyətinə J.Bolsonaro hökumətinin yürütdüyü siyasət
xətti rəvac vermişdir. J.Bolsonaronun fikrincə, 9,6 milyon hektar əraziyə
malik Yanomami rezervasiyası (qoruq) yerli əhali üçün çox böyükdür.
Amazon bölgəsindəki yerli torpaqların qanunsuz zəbt edilməsinə imkan
yaradan J.Bolsonaro siyasət kursu nəticəsində təqribən 75.000 meşə
yanğınına səbəb olmuşdur. Mühafizəkar siyasi kampaniyasının ardınca,
2019-cu ildə, Sosial Liberal Partiyasından (PSL) Jair Bolsonaro Braziliya
prezidenti seçildi. J.Bolsonaro evangelist və ərazi qrupları tərəfindən
dəstəklənmişdir. Yeni prezidentin hökuməti, vitse-prezident, istefada olan
general Hamilton tərəfindən təmsil olunan ordunun güclü dəstəyinə malik idi.
[Watson, 2018]

J.Bolsonaronun siyasi kampaniyasının əsasında 4 əsas sahə prioritet təşkil
edirdi: torpaq hüquqları, təhsil, iqtisadiyyat və ictimai təhlükəsizlik. Torpaq
hüquqları ilə bağlı vədlər birbaşa yerli xalqların taleyi ilə əlaqədar idi.
Bolsonaronun prezident olaraq ilk addımlarından biri, “X” sosial şəbəkə
platformasında (Twitter), Donald Trump tərəfindən yerli xalqların
torpaqlarının demarkasiyanın dayandırması ilə öyünməsi olmuşdur. Bu,
Braziliyanın yerli əhalisinin tanınması və torpaq hüquqlarına sahib olmaq
üçün on illiklər boyu səy göstərməsinin nəticəsiz qalması demək idi.
Demarkasiya prosesinin dayandırılması, xüsusilə Amazonun ucqar yerlərində
dağ-mədən, kənd təsərrüfatı üçün torpaq açırdı.

1 yanvar, 2019-cu ildə, vəzifəyə gələn prezident hökuməti altında yerli
topraqların demarkasiyası olmayacağını açıq şəkildə bildirərək öz mövqeyini
ortaya qoymuşdur. Bu açıqlamanın ardınca demarkasiyaya cavabdeh olan
orqan - Braziliyanın Milli Hindu Fondu (FUNAI) idarəetmədə bir sıra
dəyişikliklərə məruz qaldı. Birincisi, Pentekostal yepiskopu Damares Alvesin
nəzdində Ailə Nazirliyinə verildi; daha sonra, Tereza Cristina Corrêa da
Costa Diasın rəhbərliyi altında Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinə, ən sonda
yenidən Ədliyyə Nazirliyinə qaytarıldı. FUNAI-nin öz yerinə qayıtması yerli
hərəkat, vətəndaş cəmiyyəti, eləcə də, milli və beynəlxalq QHT-lərin
etirazları nəticəsində baş verdi. Lakin onun Ədliyyə Nazirliyinə qayıtması
indiki hökumətin müdaxiləsinin qarşısını almadı. [6]

Hökumətin bu kimi müdaxilələrinin qanuniləşdirilməsindən əvvəl bunun
üçün zəmin yaradılırdı. Belə ki, J.Bolsonaro yerli torpaqlarda qeyri-qanuni
hər hansı fəaliyyətlə məşğul olanlara tətbiq edilən cərimələri azaltmışdır.
Eləcə də, dövlət büdcəsindən yerli xalqlar üçün ayrılan vəsaitin həcmini
daraltmış, FUNAI kimi qurumlara maliyyə dəstəyini də kəsmişdir.

Malak Jafarli
Threats to indigenous tribal peoples in Brazil during the reign of Jair Bolsonaro and ways to combat them

182

Çox keçmədən, 2020-ci il mayın 22-də, yerli xalqlara qarşı olan bu cür
hücumları qanuniləşdirmək məqsədilə, hökumət tərəfindən 40 nömrəli
Normativ Təlimat (INSTRUÇÃO NORMATIVA Nº 40, DE 22 DE MAIO DE
2020) adlanan qanun layihəsi dərc edildi, hansı ki, Braziliyanın yerli agentliyi
- FUNAI-nin “Hüdudların Tanınması Bəyannaməsi”-nin fəaliyyət
istiqamətini dəyişərək, ölkənin mövcud yerli siyasətinin çoxunu alt-üst edir.
[18] Bu bəyannamə kəndli mülk sahiblərinə tələb etdikləri ərazinin yerli
ərazilərə təsir etməməsinə zəmanət verən bir sertifikat təqdim edir. Əvvəllər,
iddia edilən torpaq yerli ərazilərə daxil olduqda - bir əcdadın yerli iddiasını
rəsmi olaraq tanımaq üçün uzun bürokratik prosesin başa çatıb-
çatmamasından asılı olmayaraq belə bir sertifikat verilmirdi.

Ümumiyyətlə, J.Bolsonaro yerli xalqların sivil həyata inteqrasiya
etməsinin tərəfdarı olduğunu dəfələrlə vurğulamışdır. O, qeyd etmişdir ki,
yerli qəbilə sakinləri də bizim kimi insanlardır və onların heyvanların
zooparka salındığı kimi hər hansı qoruma sərhədləri ilə əhatə olunmasının
əhəmiyyətsiz hesab etmişdir. J.Bolsonaronun prezident seçilməsinin digər
səbəblərindən biri onun siyasi kampaniya zamanı iqtisadiyyatı dirçəlməsi
baxımından verdiyi vədlər olmuşdur. O, kampaniyası ərzində iqtisadi artıma
əngəl olduğu üçün ətraf mühit qanunlarını ləğv edəcəyini açıqlamışdır.
Ölkədə özəlləşdirmə, təqaüd yaşının artması və eləcə də, qiymətli sərvətə
sahib olan yerli torpaqların kənd təsərrüfatına və sənayeyə açılması hesabına
iqtisadiyyatı dirçəldəcəyini vurğulamışdır. Bu isə əlbəttə ki, minlərlə yerli
qəbilə üzvünün ölümünə, meşələrin məhvinə səbəb olacaqdır. Təsadüfi deyil
ki, Braziliyanın Yerli Xalqlar Dərnəyi koordinatoru Dinama Tuxa
Bolsonaronun Braziliyada soyqırımın institutlaşdırılmasını təmsil etdiyi
fikrini bildirmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, J.Bolsonaronun hakimiyyətə
gəlməsi ilə ekoloji və ətraf mühitlə bağlı qanunların yumşaldılması tərəfdarı
olan siyasətçilərin gücü daha çox artırmışdır. Milli yerli təşkilata ayrılan
büdcə son illərdə kəsilmiş və ucqar ərazilərdə yaşayan yerli əhalinin əsas
ehtiyaclarını əldə etməsi çətinləşmişdir.

Digər tərəfdən bunu da nəzərə almaq lazımdır ki, Braziliyadakı millət
vəkilləri nə qədər Amazon yerli torpaqlarında mədəncilik, taxtaçılıq, kənd
təsərrüfatını genişləndirmək üçün təzyiq göstərsələr də, bəzi prokuror və
məmurlar öz vəzifəsini yerinə yetirdiyi müddətcə ətraf mühit qanunlarını
tətbiqi üçün öz səlahiyyətlərindən istifadə edərək buna qətiyyətlə müqavimət
göstərirlər. Müdafiəçilər bu kimi fəaliyyətlərin yerli xalqların və onların
mədəniyyətlərinin yox olmasına səbəb olduğunu söyləyərək, hüquqi proses
başladıblar. Əslində, Bolsonaronu saxlayan struktur əngəllər olmuşdur, hansı
ki, onun yerli xalqların bütün torpaq hüquqlarını ləğv etmə səlahiyyətini
Braziliya konstitusiyası ilə nəzərdə tutulmuş qurumların güclü müdafiəsi

“Metafizika” Journal
2024, vol 7, issue 3, serial 27, pp.175-188

183

məhdudlaşdırır. Bu qurumları Braziliyanın yuxarı məhkəməsi də dəstəkləyir.
Yerli xalqların qorunması üçün beynəlxalq təzyiqin yüksək dozada
artırılması, Bolsonaro planlarının həyata keçirilməsində əks effekt vermişdir.
4.Siyasi həll alternativləri

Braziliyada yerli xalqlara qarşı olan təhdidlərin yuxarıda sadalanan bir yox
bir neçə səbəbi olduğu üçün, həll alternativləri də məhz bir neçə istiqamətdə
nəzərdən keçirilmişdir.
- İctimai şüurun inkişaf etdirilməsi:

Yerli xalqların hüquqlarının qorunması üçün maarifləndirmə işləri görmək
vacibdir. Milli və beynəlxalq səviyyədə əhalini yerli xalqların yaşayışı,
onların hüquqları, meşələrin qorunmasında rollarının nədən ibarət olduğu
barədə maarifləndirmək üçün seminarlar təşkil etmək, QHT-lər tərəfindən
ölkə ərazisində bilgiləndirmə məqsədli broşüraları paylamaqdır.
- İstisadiyyatın bərpa edilməsi:

Maliyyə islahatları keçirmək, vergi sistemini asanlaşdırmaq, xarici ticarət
və investisiya üçün daxili bazarı liberallaşdırmaq, yerli torpaqların istifadəyə
açılmasına alternativ olaraq əl işi sənətlərinin, yerli meyvələrin satışı yoluyla
gəlir əldə etməkdir.
- Mühafizəyə güclü nəzarətin təmin edilməsi:

Yerli xalqların hüquqlarını pozan, yerli torpaqlarda qeyri-qanuni
fəaliyyətlə məşğul olanları məsuliyyətə cəlb edə bilmək üçün nəzarəti həyata
keçirən effektiv monitorinq sistemlərini qurmaq; bu hədəflərə cavab verən
şirkətləri dəstəkləmək, həmin sistemlərin qurulması üçün maliyyə vəsiti
ayırmaq; meşələrin qırılmasında, yanğınlarda, eləcə də yerli qəbilə üzvlərinin
ölümündə günahkar bilinənləri sərt şəkildə cəzalandırmaq, çox yüksək
məbləğli cərimələr tətbiq etməkdir.
- Yerli xalqların hüquqlarının müdafiəsi ilə bağlı olan qurumlara dəstək:

Hal-hazırda müdafiə ilə məşğul olan bir neçə qurum (FUNAI; IBAMA)
fəaliyyət göstərir. Belə qurumlara maliyyə dəstəyini artırmaq, daha çox
insanın belə qurumlara ianə etməsini təşviq etmək üçün məlumatlandırma
xarakterli tədbirlər təşkil etmək, həmçinin, qanunu pozanlardan alınan
cərimələri də birbaşa bu qurumların büdcəsinə yönləndirməkdir.
5.Nəticə

Braziliyada baş verənlər təkcə ölkə üçün deyil, Latın Amerikası və dünya
üçün də müəyyən nəticələri vardır. Braziliya qitənin ən böyük iqtisadiyyatına
malikdir və dünyanın ən böyük meşəliklərinə ev sahibliyi etməkdədir.
Amazon meşəliyinin bütün planetimiz üçün böyük əhəmiyyəti vardır. Bundan
əlavə, orada yaşayan yerli qəbilələrin o meşələrin qorunmasında, meşələrin
mövcudluğuna təhlükə zamanı lazımi tədbirlərin görülməsində, eləcə də, bu

Malak Jafarli
Threats to indigenous tribal peoples in Brazil during the reign of Jair Bolsonaro and ways to combat them

184

haqda məlumatın verilməsində böyük rol oynadıqlarını nəzərdə saxlamaq
lazımdır.

Braziliya Federativ Respublikasında Amazon bölgəsində yerli qəbilələrin
mövcudluğuna olan təhdidlər, yaşadıqları problemlər araşdırıldı və əsas
səbəblər aşkar olundu. Demokratik yolla seçilən J.Bolsonaronun mübahisəli
və qeyri-adekvat siyasət kursu, yaratdığı avtoritar mənzərə seçildiyi sistemə
qarşı zidd xarakter təşkil edirdi. Yerli xalqlar ilə qarşıdurma, yerli torpaqların
istilasına qeyri-qanuni icazə, yerli qəbilə üzvlərinin hüquqlarının pozulması,
milli və beynəlxalq QHT-lərə qarşı təhdidlər – həmçinin demokratiyaya qarşı
da təhdiddir. Uzun illər davam edən hərbi diktaturanın ardından qurulmuş
demokratiya risk altına düşmüşdür.

Hökumət Amazonun qanunsuz işğalı və istismarı ilə maraqlananların
hərəkətlərini dəstəkləmək; aqrobiznes, dağ-mədən kəşfiyyatı və su elektrik
stansiyalarının inşası sahələrini genişləndirmək gücünə malikdir. Əvvəllər, bu
torpaqlara sahib olmaq üçün gözləntilər az olsa da, lakin indi cərimələrin
ləğvi və ya kəskin azaldılması barədə qərar verməklə, eyni zamanda
qanunsuz mülkləri tanıyan bir sistemi dəstəkləməklə hökumət bu cür
münasibəti sadəcə qanuniləşdirmişdir. Evangelist sektorlar tərəfindən
dəstəklənən prezidentin aydın mövqeyi, Braziliyanın son demokratiya
tarixindəki ən böyük uğursuzluqlardan birinə çevrilmişdir.

ƏDƏBİYYAT

1. Banning-Lover, R. (2017). How to stop deforestation: ‘Indigenous people
are the best park rangers’. The Guardian.
https://www.theguardian.com/global-development-professionals-
network/2017/apr/04/how-to-stop-deforestation-indigenous-people-are-
the-best-park-rangers

2. Buchholz, K. (2022). Where the world's indigenous people live? Statista.
https://www.statista.com/chart/18981/countries-with-the-largest-share-of-
indigenous-people/

3. Brazil: Youth unemployment rate from 2004 to 2023. (n.d.). Statista.
https://www.statista.com/statistics/811696/youth-unemployment-rate-in-
brazil/

4. Canineu, M., & Carvalho, A. (2020). Bolsonaro's plan to legalize crimes
against indigenous peoples. Human Rights Watch.
https://www.hrw.org/news/2020/03/01/bolsonaros-plan-legalize-crimes-
against-indigenous-peoples

5. C169 - Indigenous and Tribal Peoples Convention, 1989 (No. 169). (n.d.).
International Labour Organization.
https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:55:0::NO::P55

“Metafizika” Journal
2024, vol 7, issue 3, serial 27, pp.175-188

185

_TYPE,P55_LANG,P55_DOCUMENT,P55_NODE:REV,en,C169,/Doc
ument

6. Funai - National Indian Foundation (Brazil). (n.d.). Survival
International. https://www.survivalinternational.org/about/funai

7. Gasimova, N. (2022). Multiculturalism as the main philosophical concept
in the social development of modern society. Metafizika, 5(4), 77-87.
https://metafizikajurnali.az/storage/images/site/files/Metafizika-
20/Metafizika.Vol.5%2CNo.4%2CSerial.20%2Cpp.77-87.pdf

8. Gene, F. (2014). 4 ways to boost Brazil’s growth. World Economic
Forum. https://www.weforum.org/agenda/2014/08/brazil-rousseff-
acquired-rights-reform/

9. General Characteristics of the Indian Population: Results of the Universe,
Brazil. (n.d.). IBGE.
https://www.ibge.gov.br/en/statistics/social/population/18391-2010-
population-census.html?edicao=19316&t=resultados

10. Gonzalez, E., Leme, L. (2019). Tracking the First 100 Days of Brazilian
President Jair Bolsonaro. https://www.as-coa.org/articles/tracking-first-
100-days-brazilian-president-jair-bolsonaro

11. Indigenous World 2019: Brazil. (n.d.). IWGIA.
https://www.iwgia.org/en/brazil/3391-iw2019-brazil

12. Phillips, D. (2020). 'Genocide' fears for isolated tribes as ex-missionary
named to head Brazil agency. The Guardian.
https://www.theguardian.com/world/2020/feb/05/brazil-indigenous-
tribes-missionary-agency-ricardo-lopes-dias-christianity-disease

13. Sims, S. (2019). Here’s how Jair Bolsonaro wants to transform Brazil.
The Atlantic.
https://www.theatlantic.com/international/archive/2019/01/heres-how-
jair-bolsonaro-wants-to-transform-brazil/580207/

14. Torres, M., & Branford, S. (2020). Brazil opens 38,000 square miles of
indigenous lands to outsiders. Mongabay.
https://news.mongabay.com/2020/05/brazil-opens-38000-square-miles-
of-indigenous-lands-to-outsiders/

15. Vega, C., Orellana, J., Oliveira, M., Hacon, S., & Basta, P. (2018).
Human mercury exposure in Yanomami indigenous villages from the
Brazilian Amazon. International Journal of Environmental Research and
Public Health, 15(6), 1051. https://www.mdpi.com/1660-4601/15/6/1051

16. Watson, K. (2018). Jair Bolsonaro: Who supports Brazil's new president?
BBC. https://www.bbc.com/news/world-latin-america-45979682

17. Young, H. (2016). Nine ways to support the rights of indigenous people.
The Guardian. https://www.theguardian.com/global-development-

Malak Jafarli
Threats to indigenous tribal peoples in Brazil during the reign of Jair Bolsonaro and ways to combat them

186

professionals-network/2016/apr/01/nine-ways-to-support-the-rights-of-
indigenous-people

18. Instrucao Normativa No 40, de 22 de Maio de 2020. (n.d.). Governo do
Brasil. https://www.gov.br/compras/pt-br/acesso-a-
informacao/legislacao/instrucoes-normativas/instrucao-normativa-no-40-
de-22-de-maio-de-2020

19. Altın talanı Amazon'un son kabilesi tehdit altında. (n.d.). Yenidönem.
https://www.yenidonem.com.tr/yasam/altin-talani-amazon-un-son-
kabilesi-tehdit-altinda-89881

REFERENCES

2. Buchholz, K. (2022). Where the world's indigenous people live? Statista.
https://www.statista.com/chart/18981/countries-with-the-largest-share-of-
indigenous-people/ (in English)

3. Brazil: Youth unemployment rate from 2004 to 2023. (n.d.). Statista.
https://www.statista.com/statistics/811696/youth-unemployment-rate-in-
brazil/ (in English)

5. C169 - Indigenous and Tribal Peoples Convention, 1989 (No. 169). (n.d.).
International Labour Organization.
https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:55:0::NO::P55
_TYPE,P55_LANG,P55_DOCUMENT,P55_NODE:REV,en,C169,/Doc
ument (in English)

6. Funai - National Indian Foundation (Brazil). (n.d.). Survival
International. https://www.survivalinternational.org/about/funai(in
English)

“Metafizika” Journal
2024, vol 7, issue 3, serial 27, pp.175-188

187

8. Gene, F. (2014). 4 ways to boost Brazil’s growth. World Economic
Forum. https://www.weforum.org/agenda/2014/08/brazil-rousseff-
acquired-rights-reform/ (in English)

10. Gonzalez, E., Leme, L. (2019). Tracking the First 100 Days of Brazilian
President Jair Bolsonaro. https://www.as-coa.org/articles/tracking-first-
100-days-brazilian-president-jair-bolsonaro (in English)

11. Indigenous World 2019: Brazil. (n.d.). IWGIA.
https://www.iwgia.org/en/brazil/3391-iw2019-brazil (in English)

16. Watson, K. (2018). Jair Bolsonaro: Who supports Brazil's new president?
BBC. https://www.bbc.com/news/world-latin-america-45979682 (in
English)

17. Young, H. (2016). Nine ways to support the rights of indigenous people.
The Guardian. https://www.theguardian.com/global-development-
professionals-network/2016/apr/01/nine-ways-to-support-the-rights-of-
indigenous-people (in English)

18. Normative Instruction No. 40, of May 22, 2020. (n.d.). Government of
Brazil. https://www.gov.br/compras/pt-br/acesso-a-

Malak Jafarli
Threats to indigenous tribal peoples in Brazil during the reign of Jair Bolsonaro and ways to combat them

188

informacao/legislacao/instrucoes-normativas/instrucao-normativa-no-40-
de-22-de-maio-de-2020 (in Portuguese)

19. Gold loot The last tribe of the Amazon is under threat. (n.d.). Yenidonem.
https://www.yenidonem.com.tr/yasam/altin-talani-amazon-un-son-
kabilesi-tehdit-altinda-89881 (in Turkish)

Title

Cite

Cite

Abstract

Keywords

References